Το βιβλίο στο Ραδιόφωνο

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄50 το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας αποφασίζει να εντάξει στο πρόγραμμά του θεματική για το βιβλίο. Εμπνευστής της ιδέας για μια σειρά εκπομπών λόγου με επιμορφωτική και ψυχαγωγική διάθεση υπήρξε ο επί σειρά ετών παραγωγός και συγγραφέας Ντίμης Αποστολόπουλος. Στόχος ήταν να έρθει το ελληνικό ακροατήριο σε επαφή με την παγκόσμια λογοτεχνία. Η θεματική «Βιβλίο» εγκαινιάζεται επισήμως τον Αύγουστο του 1951 από το Εθνικό Πρόγραμμα με την εκπομπή «Το ξένο βιβλίο» υπό την επιμέλεια του ίδιου του Ντίμη Αποστολόπουλου.

Ένα χρόνο μετά, τον Μάιο του 1952, ακολουθεί «Η Ώρα της Ελληνικής Λογοτεχνίας» στο Δεύτερο Πρόγραμμα και διαβάζεται το πρώτο ελληνικό βιβλίο, ο «Ζητιάνος» του Ανδρέα Καρκαβίτσα, ενώ την ίδια περίοδο μεταδίδεται η νέα εκπομπή του Αποστολόπουλου «Τα Αριστουργήματα της Λογοτεχνίας». Το βιβλίο αποτελεί πλέον μόνιμη ενότητα του ραδιοφώνου, αφού όλο και περισσότερες λογοτεχνικές εκπομπές κάνουν την εμφάνισή τους όπως οι «Εκλεκτές Σελίδες της Λογοτεχνίας μας», η «Ανθολογία Νεοελληνικών Διηγημάτων», «Τα κλασσικά έργα της ξένης λογοτεχνίας», «Το ελληνικόν θαύμα», «Θέματα Λόγου και Τέχνης», «Ο Ποιητικός Λόγος» και η «Δίκη και Αντιδικία των Βιβλίων».

Τον Ιούλιο του 1955, ο Ντίμης Αποστολόπουλος, θέλοντας να δώσει πρωτότυπη μορφή στις εκπομπές λόγου, εισάγει «στα κλασσικά έργα της ξένης λογοτεχνίας» μια νέα καινοτομία συνδυάζοντας ανάγνωση και ραδιοφωνική σκηνή πάνω στην οποία προσαρμόστηκαν πολλά ξένα μυθιστορήματα και διηγήματα, μεταξύ των οποίων η «Μαντάμ Μποβαρύ» του Φλωμπέρ, ο «Δον Κιχώτης» του Θερβάντες και η «Οικογενειακή Ευτυχία» του Τολστόι, ενώ ένα χρόνο μετά επινοεί την τεχνική του «Σινεμαφόν», με την οποία, όπως είχε δηλώσει ο ίδιος, ακόμα και η ποίηση θα μπορούσε να αποκτήσει ένα παραστατικό και δραματικό χαρακτήρα που δεν θα κατάφερνε να δώσει η απλή απαγγελία.

Την ίδια περίοδο το Εθνικό Πρόγραμμα μεταδίδει την «Ώρα της Ελληνικής Σκηνής», την πρώτη εκπομπή που βασίζεται στη θεατρική μεταφορά ελληνικών έργων.

Στις 20 Φεβρουαρίου 1956, «Η Σιδηράν Διαθήκην» του Πολύβιου Δημητρακόπουλου σε ανάγνωση του Ανδρέα Φιλιππίδη γίνεται το πρώτο νεοελληνικό κείμενο που μεταδίδεται σε Σινεμαφόν, με το μυθιστόρημα «Στο Χέρι του Θεού» του Καραγάτση να ακολουθεί. Η δεκαετία του ΄50 ολοκληρώνεται με την είσοδο νέων εκπομπών προσαρμοσμένων στη τεχνική του Σινεμαφόν, όπως «η Ραδιοφωνική Βιβλιοθήκη σας» με αναγνώσεις μυθιστορημάτων, διηγημάτων και ταξιδιωτικών αφηγημάτων, «Τα έργα και η φωνή τους», στην οποία σημαντικοί ποιητές και πεζογράφοι ερμηνεύουν οι ίδιοι από το μικρόφωνο το έργο τους, και την εκπομπή «Ένα βιβλίο σε μία φωνή», ενώ το θέατρο μπαίνει για τα καλά στο ραδιόφωνο με εκπομπές που μεταδίδουν θεατρικά έργα βασισμένα στο βιβλίο, όπως «Το Θέατρο της Τετάρτης» και «Το Θέατρο της Κυριακής».

Η αμεσότητα και η παραστατικότητα της θεατρικής μεταφοράς λογοτεχνικών έργων προσελκύει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού με αποτέλεσμα την προσθήκη ανάλογων εκπομπών την δεκαετία του 60, όπως «Το Θέατρο στο Μικρόφωνο» με τον Αχιλλέα Μαμάκη από το Εθνικό Πρόγραμμα, το Θέατρο της Εβδομάδας και το Θέατρο της Πέμπτης από την ΥΕΝΕΔ, ενώ σταθερές αξίες παραμένουν «Το Θέατρο της Τετάρτης», «Το Θέατρο της Κυριακής» και «Η Ραδιοφωνική Βιβλιοθήκη σας».

Το βιβλίο συνεχίζει να πρωταγωνιστεί τη δεκαετία του ΄70 μέσα από τις ήδη υπάρχουσες και νέες λογοτεχνικές και θεατρικές εκπομπές, όπως τα «Θέματα Φιλολογίας και Τέχνης» του Φαίδωνα Μπουμπουλίδη, «Ξεφυλλίζοντας τα αρχαία κείμενα» με το Δημήτρη Μυράτ, τις «Μορφές Θεάτρου» με τον Θάνο Κωτσόπουλο και την εκπομπή «Από το ελληνικό και ξένο δραματολόγιο» του Εθνικού Προγράμματος. Το Δεύτερο Πρόγραμμα και η ΥΕΝΕΔ εισάγουν με τη σειρά τους τις νέες εκπομπές «Παιδική Ραδιοφωνική Βιβλιοθήκη», «Βιβλία και Πρόσωπα» με τη Βάσω Γεωργοπούλου, «Θεατρικές Σειρές», «Το Μικρό Θέατρο στο Δεύτερο», «Το Θεατρικό μας Μονόπρακτο», «Το Μεγάλο Θέατρο», «Διασκευή σε Γνωστά και Κλασσικά Έργα», «Πνευματική Ελλάδα», «Από τον Κόσμο του Πνεύματος», «Το Παραμύθι μας», «Το Παιδικό Μυθιστόρημα», «Το Ελληνικό και Ξένο Μονόπρακτο», «Από την Ποιητική μας Ανθολογία», «Από το Παλιό Ξένο Ρεπερτόριο», «Το Ξένο Βιβλίο», ενώ ο Κεντρικός Ραδιοφωνικός Σταθμός μεταδίδει τις εκπομπές «Λογοτεχνικό Δεκάλεπτο» και «Πνευματική Ελλάδα» με τον Δημήτρη Σιατόπουλο, τον «Θεατρικό Κόσμο» με τη Μαρία Δημητρέα-Ζαχαριουδάκη και τις «Λογοτεχνικές Σελίδες» με τον Θάνο Μήλη.

Με την είσοδο της δεκαετίας του ΄80, το βιβλίο καθιερώνεται σε όλα τα ραδιοφωνικά προγράμματα της ΕΡΤ, ακόμα και στο Τρίτο, που ώς τότε διατηρούσε αποκλειστικά μουσικό υφος. Η ΕΡΤ1 μεταδίδει τις εκπομπές: «Τα πιο Όμορφα Παραμύθια του Κόσμου», «Το Θέατρο της Τετάρτης», «Το Θέατρο της Κυριακής», «Το Ελληνικό Βιβλίο», «Παιδική Ραδιοφωνική βιβλιοθήκη», «Θεατρική Βραδιά», «Ελληνική Ποίηση», «Το Παιδικό Θέατρο», «Θέματα και Βιβλία», «Σελίδες του Σαββάτου» και «Γνωστά και Άγνωστα Κείμενα της Πεζογραφίας μας», ενώ η ΕΡΤ2 τις εκπομπές: «Τρίτη βράδυ με ποίηση» και «Θεατρική σειρά της ΕΡΤ».

Το Πρώτο Πρόγραμμα μεταδίδει: «Μικρή Αυλαία», «Το ελληνικό βιβλίο», «Θεατρική βραδιά», το «Ποιητικό Εργαστήρι» και «Ανθολογία της Αγάπης». Στο Δεύτερο Πρόγραμμα προστίθεται η εκπομπή «Πρωινή Λογοτεχνική εκπομπή». Στο Τρίτο Πρόγραμμα εντάσσεται η εκπομπή «Ελληνική Πεζογραφία», ενώ στο νεοϊδρυθέν Τέταρτο Πρόγραμμα ακούγεται η λογοτεχνική εκπομπή «Διαβάζοντας (Το διήγημα στο ραδιόφωνο)».

Τη δεκαετία του ΄90 και του 2000 κάνουν την εμφάνιση τους οι εκπομπές «Το βιβλίο στο ραδιόφωνο» από την ΕΡΤ2, «Έργα συγγραφέων, Μέρες Ηρώων», «Μία Μέρα ενός Λογοτέχνη», «Ποιητικές Διαδρομές» και «Η Βιβλιοθήκη» από την ΕΡΑ1, «Το μονόπρακτο στην ΕΡΑ2», «Συγγραφείς του κόσμου», «Το βιβλίο» από την ΕΡΑ 4» και «Γραφές και αναγνώσεις».

Από «Το ξένο βιβλίο», την πρώτη λογοτεχνική εκπομπή που μεταδόθηκε από το Εθνικό Ραδιοφωνικό Ίδρυμα το 1951 μέχρι το «Βook Fly» του 2018, οι ακροατές γνώρισαν και αγάπησαν το «παγκόσμιο» βιβλίο μέσα από διαφορετικές προσεγγίσεις του εθνικού ραδιοφώνου, από λογοτεχνικές αναλύσεις και κριτικές βιβλίων μέχρι θεατρικές ραδιοπαραστάσεις και συνεντεύξεις αφιερώματα σε συγγραφείς, πραγματοποιώντας το όραμα του Ντίμη Αποστολόπουλου να κοινοποιήσει στο κόσμο το ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και ευρύτερα για τον πολιτισμό.

Στο ηχητικό αρχείο που παρουσιάζουμε περιλαμβάνονται αποσπάσματα από τις ραδιοφωνικές εκπομπές: «Τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας μας (1954)», «Ελληνικά Μονόπρακτα του καλού, παλιού καιρού» (1955), «Η Ώρα της Ελληνικής Σκηνής» (1955), «Ξένα Μονόπρακτα» (1961), «Η Ραδιοφωνική Βιβλιοθήκη σας» (1962), «Το Θέατρο της Πέμπτης» (1962), «Το Θέατρο της Τετάρτης» (1963), «Το Θέατρο της Εβδομάδας (1966), «Το Τρίτο Θέατρο» (1967), «Μορφές Θεάτρου» (1970), «Από το Ελληνικό και Ξένο Δραματολόγιο» (1976), «Το Θέατρο στο Πρώτο» (1977), «Το Μικρό Θέατρο στο Β’ Πρόγραμμα» (1977), από «Το ραδιοσήριαλ του Τρίτου Προγράμματος», «Το Τρίτο Στεφάνι» (1979), «Θεατρικές σειρές του Β’ Προγράμματος» (1981), «Παιδικό Θέατρο» (1982), «Ποιητική Ανθολογία» (1983), «Ελληνική πεζογραφία» (1983), «Μικρή Αυλαία» (1983), «Οι μεγάλοι συγγραφείς γράφουν για το ραδιόφωνο» (1983), «Το ελληνικό βιβλίο» (1983), «Γνωστά και άγνωστα κείμενα της πεζογραφίας μας» (1985), «Θεατρική Βραδιά» (1986), «Το Θέατρο της Νύχτας» (1989), «Στη βιβλιοθήκη του Πρώτου» (1989), «Μία μέρα ενός λογοτέχνη» (1990), «Ποιητικές Διαδρομές» (1990), «Γραφές και αναγνώσεις» (2002).

Πηγές

• «70 χρόνια ελληνική ραδιοφωνία» της ΕΡΤ ΑΕ (έκδοση 2008)
• «Το έργο του στην ελληνική ραδιοφωνία» του Ντίμη Αποστολόπουλου (έκδοση 1960)
• «Ω, ΑΓΙΕ ΑΙΘΕΡΑ …» Ιστορία της ελληνικής ραδιοφωνίας» του Γίωργου Χατζηδάκη (εκδόσεις POLARIS,2015)
• Αρχείο ΕΡΤ

Έρευνα-κείμενο: Ανθή Κουρεντζή

Επιμέλεια: Τζένη Χαραλαμπίδου

Μοιράσου το άρθρο: